מי גבר? תיאוריות של גבריות במבט ביקורתי

מי גבר? תיאוריות של גבריות במבט ביקורתי / דפנה הירש

מהי גבריות? ואיך לחקור אותה? האם גבריות היא המגדר שהוא אחד, בפרפרזה על איריגארי? או שמא אין גבריות אחת אלא "גברויות", כפי שהציעה רייווין קונל? במאמר זה המחברת מבקשת לבחון שתי הצעות תיאורטיות סוציולוגיות להבנת הגבריות, אשר מהן נגזרות גם פרספקטיבות מחקריות שונות. האחת, זו של קונל, הפכה זה מכבר להגמונית במחקר הגבריות, ובכלל זה במחקר על גבריות בישראל. השנייה, זו שהציג פייר בורדייה בחיבורו השליטה הגברית, ספגה ביקורות רבות מצד חוקרות פמיניסטיות. עם זאת, במקביל מתקיים גם דיון פמיניסטי עשיר על תרומתו הפוטנציאלית של הקורפוס התיאורטי של בורדייה למחקר הפמיניסטי של יחסי המגדר – דיון המתפלמס עם בורדייה אך גם שואב ממנו. הירש מבקשת להראות כי שתי הגישות מציעות תובנות חשובות להמשגת הגבריות, אולם בשתיהן יש גם בעיות. היא מציעה שמושגי ההביטוס וההון של בורדייה מועילים בהקשר של מחקר הגבריות. בעקבות הסוציולוג מייקל שוולבה, המחברת טוענת  כי יש דרכים רבות לסמן "עצמי גברי" אך לא ריבוי של "גברויות". שוולבה מגדיר "אקטים גבריים" כאקטים המסמנים יכולת שליטה והתנגדות להישלטות, ואילו הירש מציעה לחשוב על הגבריות כעל רפרטואר של דגמי פעולה ותפיסה, שבבסיסם סדרה של עקרונות מארגנים. החשיבה על גבריות במונחים של הביטוס ורפרטואר מסיטה את המבט מ"גברויות" לאופנים שונים של "עשיית הגבריות" בבחינת פרקטיקה שבה שחקנים חברתיים ממוקמים חברתית מממשים דגמים תרבותיים מסמנים באופן תלוי הקשר. בה בעת, הסתירות הטמונות ברפרטואר הגבריות, וכן גם העובדה שלא כל הדגמים שווי מעמד מבחינת סימונו של "עצמי גברי", מאפשרות להסביר מדוע לא תמיד שוררת התאמה בין היררכיה חברתית להיררכיה של גבריות, כפי שעולה מהמודל של קונל. כמו כן, חשיבה על גבריות דרך מושג ההון מאפשרת לשאול שאלות באשר לאופני עשיית הגבריות שאותם אפשר לתרגם לרווחים במרחבים חברתיים מסוימים.

Theories of Masculinity: A Critical Examination / Dafna Hirsch

What is masculinity? And how should we study it? Is masculinity the gender that is one, to paraphrase Irigaray? Or should masculinity be considered in the plural, as Raewyn Connell suggests? In this article I examine two theoretical models for understanding masculinity, each offering a different research perspective. The first, Connell’s, has become hegemonic in the field of masculinity studies, in Israel too. The second, Pierre Bourdieu’s in Masculine Domination, has been the target of much criticism by feminist scholars, though at the same time there is a rich feminist discussion of the potential contribution of Bourdieu’s theoretical oeuvre to feminist analysis of gender, which argues with, but also draws on, his work. As I argue in this article, both approaches offer important insights for conceptualizing masculinity, but both contain problems as well. I suggest that Bourdieu’s concepts of habitus and capital are useful for an analysis of masculinity. Following Michael Schwalbe, I argue that instead of there being multiple “masculinities,” there are multiple ways to signify a “masculine self.” Whereas Schwalbe defines “manhood acts” as acts that signify ability to control and resistance to being controlled, I suggest that masculinity can be regarded as a repertoire of models for action and perception that are structured by a set of organizing principles. Thinking about masculinity through the concepts of habitus and repertoire shifts the focus from “masculinities” to the multiple and contextual ways in which situated social actors implement signifying cultural models. At the same time, the contradictions in the repertoire of masculinity, and the fact that not all models signify the existence of a “masculine self” to the same extent, explains the tension that may arise between masculine and social status. The concept of capital opens up questions concerning the specific ways of “doing masculinity” that may yield profits in concrete social spaces.

من هو الرَّجل؟ نظريات الرّجولة من منظور نقديّ / دفنه هيرش

ما هي الرّجولة، وكيف يمكن دراستها؟ هل أنّ الرّجولة هي الجندر الذي هو مفهوم أوحد بحسب صياغة الكاتبة النسويّة لوسي إريغاري (L. Irigaray)؟ أم أنّ ليس هناك مفهوم واحد للرّجولة بل هناك "رجوليّات"، كما طرحت الباحثة ريوين كونيل (R. Connell)؟ تسعى الكاتبة في معرض المقالة الحاليّة إلى فحص طرحيْن نظريّين سوسيولوجيّين لفهم الرّجولة، يتفرّع منهما منظورين بحثيّين مختلفين. الأوّل، ذلك الذي طرحته كونيل، وهو المنظور السائد جدًّا في دراسة الرّجولة، بما في ذلك في دراسة الرّجولة في إسرائيل أيضًا. والثاني، هو ذلك المنظور الذي طرحه بيير بورديه (P. Bourdieu) في مصنّفه "الهيمنة الذكوريّة"، والذي وجّهت  إليه باحثات نسويات العديد من سهام النقد . بالرغم من ذلك، يدور بالمقابل نقاش نسويّ غنيّ بشأن المساهمة المحتملة للمعجم النظريّ، الذي طرحه بورديه المتعلّق بالبحث النسويّ، حول علاقات الجندر، ويحاجج هذا النقاش منظور بورديه ولكنّه يستفيد منه أيضًا. تسعى هيرش إلى الكشف عن أنّ هذين المنظورين يطرحان أفكارًا هامة لتنظير الرّجولة، إلاّ أنهما ينطويان كذلك على إشكاليات. ترى هيرش أنّ مفهوميْ بورديه، الهابيتوس (Hanitus) ورأس المال الثقافيّ، ناجعان في سياق دراسة الرّجولة. في أعقاب عالم الاجتماع مايكل شوالبي (M. Schwalbe)، تقترح هيرش طرحًا مفاده أنّ هناك طرقًا عديدة لرسم حدود "ذات رجوليّة" بصيغة المفرد لا بصيغة الجمع "رجوليّات". يعرّف شوالبي "الأفعال الرجوليّة" بوصفها أفعالًا تشير إلى  القدرة على السيطرة ومقاومة السيطرة، بينما تقترح علينا هيرش أن نتفكّر بالرّجولة بوصفها ذخيرة (répertoire) من صنوف الفعل والإدراك تقوم في أساسها على سلسلة من المبادئ المنظِّمة. تحيل معاينة الرّجولة، عبر اصطلاحيِ الهابيتوس والذخيرة، النظرة من "الرّجوليات" إلى أنماط مختلفة من "إنتاج الرّجولة"، بحيث يتموضع فيها اللاعبون الاجتماعيّون اجتماعيًّا، ويحقّقون نماذج ثقافيّة مؤشِّرة، تبعًا للسياقات المختلقة. وفي ذات الآن، فإنّ التناقضات الكامنة في "ذخيرة" الرّجولة، وكذلك حقيقة عدم وقوف جميع الأنماط على قدم المساواة على صعيد تحديد "الذات الرّجولية"، تتيح تحليل سبب عدم الملاءمة دومًا بين الهرميّة الاجتماعيّة وهرميّة الرّجولة، كما يظهر من النموذج الذي طرحته كونيل. كذلك، فإنّ معاينة الرّجولة عبر مفهوم رأس المال الثقافيّ تمكّننا من طرح الأسئلة بشأن أشكال إنتاج الرّجولة، والتي يمكن تحويلها إلى أرباح في حيّزات اجتماعيّة محدّدة.