הפסיכואנליזה כנשק: הנאציזם על הספה האמריקנית

הפסיכואנליזה כנשק: הנאציזם על הספה האמריקנית /
ז'וזה ברונר

עובדה מפתיעה היא שלמרות הרס הבסיס האנושי, המוסדי והתרבותי של המחשבה והפרקטיקה הפסיכואנליטיות באירופה בעקבות עליית הנאציזם, לא נגרם משבר בדיסציפלינה זו. להפך, נדמה שהעתקת מרכז העניינים של הפסיכואנליזה לצדו השני של האוקיאנוס האטלנטי הביאה דווקא לחיזוקה שם. המאמר מציע הסבר להתפתחות זו, המתבסס על שילוב של ארבעה גורמים או וקטורים – מקצועי, מדעי, חברתי ותיאורטי – שיצרו יחדיו "נישה אקולוגית" (מושג השאול מעבודתו של הפילוסוף וההיסטוריון של המדע איאן האקינג).

ראשית כול, הפסיכואנליטיקאים שנעקרו ממרכז אירופה יכלו להישען על רשת מקצועית בעלת מבנה תמיכה בין-לאומי ולאומי (כלומר צפון אמריקני) כאחד, שהקלה על כמה מהקשיים שעל פי רוב נלווים למצבים מעין אלה. שנית, בתקופה זו הפך המושג "דעות קדומות" למושג מרכזי בספרות התיאורטית בתחומי הסוציולוגיה והפסיכולוגיה. ההתמודדות עם נושא זה אפשרה להרחיב את תחום הניתוח הפסיכואנליטי. שלישית, העיסוק בדעות קדומות יצר בעבור אינטלקטואלים מהגרים מובילים, בהם גם פסיכואנליטיקאים, הזדמנויות להשתתף במיזמי מחקר של הוועדה היהודית האמריקנית, ה-AJC. לבסוף, הפסיכואנליטיקאים יכלו לספק הסבר למקורן ולכוחן של דעות קדומות, שהיה חסר בתחום, ובכך להפנות  את הזרקור אל עבר נושאים מרכזיים בהגות הפסיכואנליטית, כגון פעולתם של מנגנוני הגנה לא מודעים, ובראשם ההשלכה, ותהליכים אדיפליים בעייתיים. שילוב ארבעת הווקטורים בשנות הארבעים בארצות הברית אפשר לפסיכואנליטיקאים מהגרים כיחידים ולפסיכואנליזה בתור דיסציפלינה, לצבור כוח ולא להיקלע למשבר למרות הנסיבות הקשות.

Psychoanalysis as a Weapon: Nazism on the American Couch /
José Brunner

This article seeks to provide an explanation for the surprising fact that despite the destruction of the human, institutional and cultural base of psychoanalytic thought and practice in Europe caused by the rise of Nazism, psychoanalysis as a discipline did not enter into a crisis. On the contrary, the main effect of shifting the center of psychoanalysis to the other side of the Atlantic seems to have been an infusion of strength into American psychoanalysis.

Relying on a modified version of the “ecological niche” concept developed by Ian Hacking, the article traces this development to four vectors: (1) professional, (2) scientific, (3) social and (4) theoretical. (1) Although central European psychoanalysts had become refugees, they could rely on a professional network with a strong international and regional – that is, North American – support structure. (2) At the time, the concept of "prejudice" became central to social psychological theorizing. This topic lent itself well to an expansion of psychoanalytic thinking. (3) The focus on prejudice enabled leading émigré intellectuals, among them psychoanalysts, to join research programs of the American Jewish Committee. (4) Addressing the question of prejudice enabled psychoanalysts to trace defense mechanisms back to unconscious mechanisms stemming from authoritarian family dynamics, above all to "projection".

The argument is that the coming together of these four vectors in the United States of the 1940s allowed individual émigré psychoanalysts, as well as psychoanalysis as a discipline, to gain strength rather than to enter into a crisis, despite severely adverse circumstances.

التحليل النفسي بوصفه سلاحًا: النازية على الكرسي الأمريكي /
جوزيه برونير

هنالك حقيقة مفاجئة تتلخّص في أنه بالرغم من اندثار الأساس الإنساني والمؤسّساتي والثقافي لفكر التحليل النفسي وممارساته في أوروبا في أعقاب صعود النازية، إلاّ أن التحليل النفسي لم يعاني من شرخ بوصفه حقلاً معرفيًا. بل على العكس من ذلك، يبدو أن انتقال مركز التحليل النفسي إلى الطرف الآخر للمحيط الأطلسي قد ضاعف من قوته هناك. يسعى هذا المقال إلى طرح تفسير لهذا التحوّل ويقوم على أربعة عوامل معًا – المهني والعلمي والاجتماعي والنظري – قد استحدثت "بيئة الإيكولوجيا الملائمة" (تعبير مستعار من أعمال فيلسوف ومؤرخ العلوم إيان هاكينج).

بداية، استطاع المحلّلون النفسانيون الذين اقتلعوا من وسط أوروبا الاستناد إلى شبكة مهنية تتسم بالدعم الدولي والمحلي (نعني أمريكا الشمالية) في الآن معًا، مما أدى إلى تذليل الصعاب التي تصاحب غالبًا مثل هذه الحالات. ثانيًا، سادت "الآراء النمطية" في هذه الفترة ذاتها وتحوّلت إلى اصطلاح مركزي في الأدبيات النظرية في مجالات عديدة كعلم الاجتماع وعلم النفس. إن تناول هذا الموضوع قد منح فرصة توسيع مجال التحليل النفسي. ثالثًا، إن تناول الآراء النمطية قد استحدث فرصة أمام مفكرين لامعين مهاجرين، ومن ضمنهم محلّلين نفسانيّين، للمشاركة في مبادرات بحثية ظهرت على طاولة اللجنة اليهودية الأمريكية (AJC). وأخيرًا، استطاعت هذه الفئة من المحلّلين النفسانيّين توفير تفسيرًا حول مصادر الآراء النمطية وقوّتها، ذلك التفسير الذي كان غائبًا في هذا المجال، وبهذا فقد سلّطوا الضوء عمليًا على مواضيع مركزية في فكر التحليل النفسي، مثل ممارسات الحيل الدفاعية غير الواعية، وعلى رأسها عمليات الإسقاط وسيرورات عقدة أوديب الإشكالية. إن دمج هذه العوامل الأربعة في أربعينيات القرن العشرين في الولايات المتحدة قد أتاح للمحلّلين النفسانيّين المهاجرين كأفراد وللتحليل النفسي بوصفه حقلاً معرفيًا الفرصة لمراكمة القوة وعدم مواجهة أزمة برغم الظروف الصعبة.