נאמן עלַי ההגמון: תרגומיות והרומן העברי במאה העשרים ואחת

נאמן עלַי ההגמון: תרגומיות והרומן העברי במאה העשרים ואחת

תומר גרדי

מאז סוף המאה העשרים ותחילת המאה העשרים ואחת חלה בספרות העברית החדשה עלייה חדה בהיקף התרגומים ממנה לשפות הדומיננטיות במרכזי הספרות של העולם המערבי: אנגלית, צרפתית, גרמנית, ספרדית, הולנדית, איטלקית. כך, חלקים מרכזיים מן הספרות העברית בת זמננו הם כאלה שתנאי כתיבתם, הפצתם וקריאתם הם תנאים של מרחב ספרותי עולמי בתרגום. חלקים בולטים בספרות העברית קיימים במרחבים ספרותיים מרובים, ותרגומיותם מובלעת אל תוכם. המאמר מאפיין את התרגומיות הזאת באמצעות קריאה משווה בשתי סדרות של ספרות בלש עברית: סדרת אליש בן זקן מאת שמעון אדף, שעד כה לא תורגמה, וסדרת אברהם אברהם מאת דרור משעני, שתורגמה לשפות רבות. המאמר עומד על ההבדלים הטקסטואליים בין שתי סדרות הרומנים בהסתמך על מושג ההטרוגלוסיה של בחטין, ומראה כיצד רומן שהמבנה ההרוגלוטי שלו מפוצל ומסוכסך ייטה להישאר בתוך תחומיה של העברית ואילו רומן שמבנהו ההטרוגלוטי מבוסס על השפה האחת, המאוחדת, מפנים אל תוכו פוטנציאל גדול יותר לתנועה משפה לשפה. לבסוף, המאמר קושר בין המבנים ההטרוגלוטיים הללו ובין הפופולרי, וכן בינם ובין המסחרי.

I trust the hegemon: translatability and the Hebrew novel in the 21st century

Tomer Gardi

Since the end of the 20th century and beginning of the 21st, new Hebrew literature has seen a steep rise in the number of its translations into the dominant languages of the literary centers of the Western world: English, French, German, Spanish, Dutch and Italian. Thus, large parts of contemporary Hebrew literature are being written, distributed and read under conditions of a global literary space, in translation. Prominent parts of Hebrew literature exist in multiple literary spaces, and their translatability is embodied in them. The article characterizes that translatability by a comparative reading of two Hebrew detective series: the Elish Ben Zeken series by Shimon Adaf, which has yet to be translated, and the Avraham Avraham series by Dror Mishani, which has been translated into numerous languages. The article discusses the textual differences between the two novel series, using Bahktin’s concept of heteroglossia, and shows how a novel whose heteroglossic structure is split and conflicted will tend to remain within the boundaries of Hebrew, whereas a novel whose heteroglossic structure is based on a single, unified language, contains a greater potential for movement from one language to another. Finally, the article correlates those heteroglossic structures with popularity, as well as with commerciality.

الواثق بالمهيّمن: قابليّة الترجمة والرواية العبريّة في القرن الواحد والعشرين

تومر چاردي

منذ نهاية القرن العشرين وبداية القرن الواحد والعشرين، شهد الأدب العبريّ زيادة واضحة في عدد الترجمات منها إلى اللغات المهيّمنة في المراكز الأدبيّة بالعالم الغربيّ: الإنجليزيّة، الفرنسيّة، الألمانيّة، والإسبانيّة، والهولنديّة، والإيطاليّة. بهذا الشكل، أضحت ظروف كتابة، ونشر وقراءة أجزاء مركزيّة من الأدب العبريّ المعاصر هي ظروف الحيّز الأدبيّ العالميّ بالترجمة. أجزاء بارزة من الأدب العبريّ موجودة في أحياز أدبيّة كثيرة، وقابليتها للترجمة كامنة بداخلها. يحدّد المقال خصائص قابليّة الترجمة هذه بواسطة قراءة مقارنة لسلسلتين أدبيتين بوليسيتين: سلسلة إليش بن زاكن لشمعون أداف، والتي لم تُترجم بعد، وسلسلة أڤراهام أڤراهام لدرور مشعاني، التي تُرجمت للغات عديدة. يتوقّف المقال عن الفروقات النصيّة بين السلسلتين اعتمادًا على مصطلح تعدّد اللغات عند باختين، ويُظهر كيف أنّ رواية التي مبناها اللغويّ المتعدّد منقسم ومتصارع تميل إلى البقاء في نطاق العبريّة، وكيف أنّ الرواية التي مبناها اللغويّ المتعدّد معتمد على لغة واحدة، وموحّدة، تذوّت بداخلها إمكانيات أكبر للحركة من لغة إلى أخرى. بالنهاية، يربط المقال بين المباني اللغويّة المتعدّدة وبين الرواج، وبينها وبين البعد التجاريّ.