בשם האב: אדיפליות בסיפורת המזרחית של הדור השני

בשם האב: אדיפליות בסיפורת המזרחית של הדור השני / 
יוחאי אופנהיימר

הסיפורת המזרחית בישראל מגלה מודעות חריפה למשפחה. העלייה לישראל, והחיים לפני ההגירה ואחריה, מתוארים בדרך כלל מבעד לעדשת היחסים המשפחתיים ומתוך מודעות לקשיי ההסתגלות של ההורים בארצם החדשה. בהקשר זה דוחה הסיפורת המזרחית את הנרטיב האדיפלי התופס מקום מרכזי בסיפורת הישראלית משנות השישים ואילך. כחלופה לכך היא מציעה נרטיב של שותפות והזדהות בין-דורית, בעיקר בין בנים לאבות, שאפשר אולי לכנותו נרטיב "אדיפוס שלילי".
ביצירותיהם של אלברט סויסה, סמי ברדוגו, יוסי אבני, דודו בוסי ואחרים, מבוטאת ביקורת על האבות – לא בגלל קשייהם להשתלב בחברה הישראלית, אלא בגלל נכונותם לשתף פעולה עם כור ההיתוך הישראלי ולהיפטר מתכונותיהם הערביות. ההזדהות עם האבות מכוונת בסיפורת המזרחית לדרישה לזכור את המאפיינים התרבותיים והלשוניים הערביים שנמחקו בתהליך הקליטה בישראל, גם אם אין עוד אפשרות להשיב את המאפיינים האלה לקדמותם.

Oedipal Narrative in Second-Generation Mizrahi Fiction /
Yochai Oppenheimer

Mizrahi fiction in Israel displays a sharp awareness of the family. Immigration to Israel, like life pre and post-immigration is generally portrayed through the lens of family relationships and the awareness of the parents’ difficulty in adjusting to their new country. In this context, Mizrahi fiction rejects the Oedipal narrative that has been a central presence in Israeli fiction from the 1960s onward. As an alternative, it offers a narrative of intergenerational partnership and identification, principally between sons and fathers, that may be referred to as a “Negative-Oedipus” narrative (Freud).

In the works of Albert Suissa, Sami Berdugo, Yosi Avni, Dudu Busi and others, criticism is leveled at the fathers – not because of their difficulty in integrating into Israeli society – but because of their willingness to collaborate with the Israeli “melting pot” and shed their Arab traits. Identification with the fathers is channeled in Mizrahi fiction into a demand for remembrance of the Arab cultural and linguistic markers expunged during the process of absorption into Israel, even if these markers cannot be reinstated.

الطرح الأوديبي في الأدب القصصي لجيل الشرقيّين الثاني /
يوحاي أوفينهايمر

يبدي الأدب القصصي للشرقيّين في إسرائيل وعيًا بالغًا للعائلة. بصورة عامة، فقد تمّ تصوير الحياة ما قبل الهجرة إلى إسرائيل وما بعدها من خلال منظار العلاقات الأسرية والعائلية وإدراك الصعوبات التي تواجه الوالدين للتكيّف مع المجتمع الجديد. في هذا السياق، يرفض الأدب القصصي الشرقي الطرح الأوديبي الذي وقف في صلب الأدب القصصي الإسرائيلي منذ الستينيات. وبدلاً من ذلك، فإنه يعرض طرحًا يسوده الاندماج والشراكة والتماثل في جميع الأمور بين الأبناء والآباء، ذلك الطرح الذي يمكن الاصطلاح عليه تعبير "أوديب السلبي" (فرويد).

يبدو أنَّ النقد في أعمال قصصية شرقية عديدة، كأعمال ألبرت سويسه، وسامي بادوغو، ويوسي أفني، ودودو بوسي وآخرين، يطول الآباء أيضًا، لا بسبب صعوباتهم للاندماج في المجتمع الإسرائيلي، وإنما بسبب رغبتهم للتعامل مع مشروع "بوتقة الانصهار" الإسرائيلي والتخلّص من سماتهم العربية. يأخذ التماثل مع الآباء في الأدب القصصي الشرقي منحى المطالبة باستحضار متجدّد للثقافة العربية والميزات اللغوية التي استؤصلت منهم خلال محاولة استيعابهم في إسرائيل على الرغم من الإدراك بأنَّ هذه الثقافة والميزات لا يمكن استعادتها من جديد.