הזמן של הקְדַם: ה"סוציאולוגיה" שלפני הסוציולוגיה בישראל – על "הזמן של ה'פוסט'" (גיליון 26, 2005)

הזמן של הקְדַם: ה"סוציאולוגיה" שלפני הסוציולוגיה בישראל

אורי רם

מקובל לקבוע את "נקודת האפס" של הסוציולוגיה הישראלית ב-1948, עם ייסוד המחלקה הראשונה לסוציולוגיה באוניברסיטה העברית בירושלים, או לחלופין ב-1950, אז התמנה שמואל נח אייזנשטדט לעמוד בראשה. תיקוף זה נזקק לתיקון – והמאמר הנוכחי נועד לתקן. המאמר מציע לבחון את הקדם-סוציולוגיה בישראל/פלסטין ולחזור אל מבשרי הסוציולוגיה הישראלית מאז גל ההגירה היהודי הלאומי המודרני הראשון לפלשתינה-א"י ב-1882. הוא מאתר שלוש זירות שבהן התפתחה ה"סוציאולוגיה" (כפי שאייתו אז את המושג): הזירה האידיאולוגית, שבה פעלו האינטלקטואלים האורגניים של הציונות; הזירה הממשלית, שבה פעלו מומחים להתיישבות; והזירה האקדמית, שבה פעלו פרופסורים באוניברסיטה העברית. המאמר טוען שההזדהות של הדיסציפלינה הסוציולוגית עם הלאומיות הקולוניאלית היהודית לא החלה בתקופת המדינה כי אם בתקופת ההתיישבות.

The Time of the “Pre”: Revisiting “The Time of the ʽPostʼ in Israeli Sociology” (vol. 26, 2005)

Uri Ram

The accepted periodization marks the beginning of Israeli sociology in 1948, when the first department was established at the Hebrew University, or in 1951, when Shmuel Noah Eisenstadt became the department’s chairperson. This periodization calls for revision. This essay suggests that Israeli proto-sociology had already emerged with the beginning of modern Jewish emigration and settlement in Palestine in 1882. It deciphers three arenas in which the harbingers of sociology worked: the ideological arena of the Zionist organic intellectuals; the governmental arena of the experts; and the academic arena of the professors of sociology. The essay argues that the ideological identification of the discipline with Jewish colonial nationalism began already in the era of settlement (1882–1948).

زمان الما قبل: الـ"سوسيولوجيا" ما قبل السوسيولوجيا في إسرائيل

أوري رام

لا زال سائدًا تحديد "نقطة الصفر" في علم الاجتماع الإسرائيلي في سنة 1948، مع تأسيس أول قسم علم الاجتماع في الجامعة العبرية في القدس، أو بدلاً من ذلك في سنة 1950، عندما عُيِّن شموئيل نوح آيزنشتات رئيسًا له. إن هذا التحديد يحتاج إلى تصويب، وتقوم المقالة الحالية بهذا العمل. تقترح المقالة فحص مرحلة ما قبل ظهور علم الاجتماع في إسرائيل/فلسطين، والعودة إلى مبشري علم الاجتماع الإسرائيلي، منذ موجة الهجرة اليهودية القومية الحديثة الأولى إلى فلسطين في سنة 1882. يعثر الكاتب على ثلاث مستويات تطوّر فيها علم الاجتماع: المستوى الأيديولوجي، حيث نشط المفكرون العضويون للصهيونية؛ ومستوى التحكّم والسيطرة، حيث نشط خبرات الاستيطان؛ والمستوى الأكاديمي، حيث نشط الأساتذة في الجامعة العبرية في القدس. تجادل المقالة أن تماثل الحقل البحثي المنهجي لعلم الاجتماع مع القومية الكولونيالية اليهودية لم يبدأ خلال فترة الدولة بل خلال فترة الاستيطان.