מהפיגומים בנצרת לאקדמיה במקסיקו: אנריקה דוסל ופילוסופיית השחרור

מהפיגומים בנצרת לאקדמיה במקסיקו: אנריקה דוסל ופילוסופיית השחרור

אפרים דוידי

הפילוסוף הלטינו-אמריקני הוותיק והנודע אנריקה דוסל הוא אבי הפילוסופיה של השחרור. לפי דוסל, הפילוסופיה של השחרור היא "פילוסופיה אשר תדע להגות את המציאות הזאת, את המציאות העולמית העכשווית, שלא מנקודת המבט של המרכז, של הכוח הפוליטי, הכלכלי או הצבאי, אלא ממה שמעבר לגבולו של העולם המרכזי העכשווי, מן הפריפריה". דוסל, יליד ארגנטינה ותושב מקסיקו, נמנה עם קבוצה לא קטנה של חוקרים, מהפכנים ואנשי רוח שצמחו באמריקה הלטינית במהלך המאה העשרים, בייחוד במחציתה השנייה, ואשר הציעו חלופות מן הדרום למחשבה ההגמונית האחידה של הצפון. עם קבוצה זו נמנים בין היתר המחנך הברזילאי פאולו פריירה, ההוגה המרקסיסטי הפרואני חוסה מריאטגי, המהפכן הארגנטיני-קובני ארנסטו "צ'ה" גווארה, הכומר הפרואני גוסטבו גוטיירס, הכומר ולוחם הגרילה הקולומביאני קמילו טורס והכלכלן הברזילאי טאוטוניו דוס סנטוס.

דוסל, חרף גילו, מוסיף ללמד, לכתוב ולפרסם. עד עתה פרסם קרוב לחמישים ספרים ויותר מ-400 מאמרים בתחומים רבים – פילוסופיה, מדע המדינה, תיאולוגיה, היסטוריה ועוד. רבות מתובנותיו נותרו תקפות למדי אף שהן בנות חצי מאה ויותר, ובהן עמדותיו הנוגעות לאמריקה הלטינית, טענותיו בדבר מקומן של הפריפריות במערכת הקפיטליסטית העולמית, הביקורת שלו על הפילוסופיה המערבית, והעדכונים בהגותו בעשור האחרון בשאלות של סביבה וקיימות.

From the scaffolds of Nazareth to the academe of Mexico: Enrique Dussel and liberation philosophy

Efraim Davidi

The veteran and renown Latin American philosopher Enrique Dussel is the father of liberation philosophy. According to Dussel, the philosophy of liberation is “a philosophy that can articulate that reality, the current global reality, not from the point of view of the center, of political, economic or military power, but from beyond the boundary of the current central world, from the periphery.” The Argentinian-born Dussel, who lives in Mexico, is a member of a not insignificant group of researchers, revolutionaries and intellectuals who emerged in Latin America in the 20th century, especially in its second half, and offered alternatives from the South to the uniform hegemonious thought of the North. This group includes among others the Brazilian educator Paolo Freire, the Peruvian Marxist intellectual José Mariátegui, the Argentinian-Cuban revolutionary Ernesto “Che” Guevara, the Peruvian priest Gustavo Gutiérrez, the Colombian priest and guerrilla Camilo Torres, and the Brazilian economist Theotônio dos Santos.

Dussel, at his advanced age, continues to teach, write and publish. He has to date published almost 50 books and more than 400 articles in numerous fields: philosophy, political science, theology, history and more. Many of his insights remain perfectly valid even though they are more than half a century old, including his positions about Latin America, his arguments about the place of the peripheries in the global capitalist system, his criticism of Western philosophy, and the updates of his thought in the last decade on questions of environment and sustainability.

من السقايل في الناصرة إلى الأكاديميّة في المكسيك: أنريكا دوسل وفلسفة التحرير

إفرايم داڤيدي

الفيلسوف الأمريكيّ-اللاتينيّ العريق والمعروف أنريكا دوسل هو مؤسّس فلسفة التحرير. بحسب دوسل، فلسفة التحرير هي "فلسفة تجيد التفكير في هذا الواقع، الواقع العالميّ الآنيّ، ليس من منظور مركز، منظور قوّة سياسيّة، اقتصاديّة أو عسكريّة، بل من منظور يتجاوز حدود العالم المركزيّ الآنيّ، إلى مناطق الأطراف". دوسل، من مواليد الأرجنتين وسكّان المكسيك، يُحسَب على مجموعة غير صغيرة من الباحثين، والثوريّين والمثقّفين الذين نشأوا في أمريكا اللاتينيّة خلال القرن العشرين، وخصوصًا في النصف الثاني منه، والذين اقترحوا بدائل من الجنوب للفكر المهيّمن والموحّدة للشمال. من هذه المجموعة أيضًا المربي البرازيليّ باولو فيريري، المفكّر الماركسيّ خوسيه مرياتجي، الثوريّ الأرجنتينيّ الكوبيّ أرنستو تشي جيفارا، الراهب البيرويّ چوستابو چوتيرس، والمناضل في حرب العصابات الكولومبيّ كاميلو تورس، والاقتصاديّ البرازيليّ تاوتونيو دوس سانتوس.

رغم تقدّمه بالسنّ، ما زال دوسل يعلّم ويكتب وينشر. أصدر حتّى الآن قرابة خمسين كتابًا وأكثر من 400 مقال في مجالات كثيرة – الفلسفة، العلوم السياسيّة، علم اللاهوت، والتاريخ وغيرها. ما زالت الكثير من تبصّراته سارية رغم مرور أكثر من نصف قرن أو أكثر عليها، وهي تضمّن مواقف متعلّقة بأمريكا اللاتينيّة، وادعاءاته حول مكانة مناطق الأطراف في المنظومة الرأسماليّة العالميّة، ونقده على الفلسفة الغربيّة، وتحديثات فكره بالعقد الأخير حول أسئلة البيئة والاستدامة.