קוקה עם המתים ו"היהפכות ללבנים": מחשבת המרכז ואתנוגרפיה באמזונס כאנתרופולוגיה הפוכה

קוקה עם המתים ו"היהפכות ללבנים": מחשבת המרכז ואתנוגרפיה באמזונס כאנתרופולוגיה הפוכה

אלירן ארזי

המפנה האונטולוגי הביא אל קדמת במת המחקר את סוכנותן של ישויות לא-אנושיות ונתן תוקף לידע של קולקטיבים לא-מערביים על ישויות כאלה ועל המציאות בכללותה. מכך נגזרת גם החשיבות שבניתוח חברות מערביות ופרקטיקות מודרניות באמצעות המושגים של חברות ילידיות, כפופות או מודרות – מהלך שהאנתרופולוג רוי וגנר כינה "אנתרופולוגיה הפוכה". נקודת המוצא במאמר זה היא אתנוגרפיה של האַנְדוֹקֶה, אחד מ"עמי המרכז" הילידיים באמזונס הקולומביאני, וסקירה של חשיבתו ועמדותיו האונטולוגיות. הגישה המתודולוגית הננקטת במאמר זה שונה מגישות רפלקטיביות נפוצות, ששוללות או מגבילות את היכולת של החוקר מן החוץ לומר דבר מה על נחקריו. בהיותה מבוססת על אידיאל האחרוּת העומד בבסיס החשיבה האמרינדיאנית, היא חותרת למהלך הפוך שמתבטא באוטואתנוגרפיה רדיקלית יותר: ניתוח החוקר ותרבותו באמצעות המושגים של החברה הנחקרת. המאמר מתמקד בבית המתים, מושג שהוא בעת ובעונה אחת אזוטרי ומרכזי בקוסמולוגיה הילידית, במטרה להבין את תפיסות הכוח של האנדוקה. חקירה מדוקדקת הרואה את תפיסות הכוח כנטועות בגוף האדם החי ובטריטוריה הילידית מסבירה את תפיסות החולשה הילידיוֹת, שבתנאי הגלובליות הקולוניאלית קשורות לבלי התר להיהפכותם של הילידים ל"לבנים". הגישה המשמשת במאמר מצטרפת לגישות שמייצרות ידע על גלובליזציה ומודרניות מהדרום הגלובלי, אך מנקודת מבט ילידית אמזונית, שמייחסת קדימות לגוף ולמרחב על פני התודעה והזמן.

Coca with the dead and "becoming white:" the thought of the center and ethnography in the Amazon as reverse anthropology

Eliran Arazi

The ontological turn has brought to center stage the agency of nonhuman entities and has given validity of the knowledge held by non-Western collectives about such entities and about reality by and large. Furthermore, the ontological turn provides impetus to analyzing Western societies and modern practices through the concepts of indigenous, subaltern or excluded societies—an approach termed “reverse anthropology” by anthropologist Roy Wagner. Drawing on ethnographic research among the Andoque—one of the indigenous “People of the Center” of the Colombian Amazon—this article takes the thinking and ontological positions of Andoque members as its point of departure. The methodological approach taken in this article is different from common reflective approaches, which negate or limit the ability of researchers external to the studied group to produce knowledge on that group. Based on the ideal of alterity found at the core of Amerindian thought, it seeks a reverse movement, expressed by a radical autoethnography: to analyze the researcher as well as their culture through the concepts of the studied society. Focusing on the house of the dead, an esoteric yet central concept in the indigenous cosmology, this article seeks to account for the Andoque's notion of power. By meticulously tracing the ways in which power is rooted in the living human body and in the indigenous territory, it further elucidates the indigenous notion of weakness, which, in times of colonial globality, is inextricably attached to the process that the Andoque term “becoming white.” Joining epistemological approaches that produce knowledge on globalization and modernity from the Global South, the approach taken in this article favors an indigenous Amazonian perspective, which gives priority to the categories of body and space over those of consciousness and time.

كوكا مع الموتى و"التحوّل إلى أبيض": فكر المركز والإثنوغرافيا في الأمازون كإثنوغرافيا عكسيّة

إليران أرازي

وضع المنعطف الأنطولوجيّ مسألة وكالة الكيانات غير الإنسانيّة في مقدّمة ركب البحث، وأعطى مصداقيّة لمعرفة الجماعات غير الغربيّة حول هذه الكيانات، وحول الواقع عمومًا. تنبثق عن ذلك أهمية تحليل المجتمعات الغربيّة والممارسات الحداثيّة بواسطة مفاهيم مجتمعات أصلانيّة، خاضعة أو مقصاة – وهي خطوة سمّاها عالم الأنثروبولجيا روي ڤاغنر "أنثربولوجيا عكسيّة". نقطة انطلاق هذا المقال هو إثنوغرافيا الإندوكا، أحد "شعوب المركز" الأصلانيّة في الأمازون الكولومبيّ، ومراجعة أهميته ومواقفه الأنطولوجيّة. تختلف المقاربة المنهجيّة المتّبعة في هذا المقال عن المقاربات الانعكاسيّة الشائعة، التي تلغي أو تقيّد قدرة الباحث من الخارج لقول شيء عن مبحوثيه. وبكونها مستندة إلى مثاليّة الآخريّة في الفكر الأمرينديانيّ، يسعى المقال لخطوة عكسيّة تنعكس في الإثنوغرافيا الذاتيّة الأكثر راديكاليّة: تحليل الباحث وثقافته بواسطة مفاهيم المجتمع المبحوث. يتركّز المقال في بيت الموتى، مصطلح باطنيّ ومركزي في علم الكونيّات الأصلانيّ، من أجل فهم تصوّرات القوّة عند الإندوكا. يشرح البحث الدقيق، الذي يرى بتصورات القوّة مزروعة في جسد الإنسان الحيّ وفي المنطقة الأصلانيّة، تصوّرات الضعف الأصلانيّ، التي ترتبط في ظروف العالميّة الكولونياليّة، وتحويل الأصلانيّين إلى "بيض". تنضمّ المقاربة المستخدمة في هذا المقال إلى مقاربات تنتج معرفة عن العولمة والحداثة من الجنوب العالميّ، لكن من المنظور الأصلانيّ الأمازونيّ، الذي يعطي أولويّة للجسد والحيّز على الوعي والزمن.