האנטי-דיסציפלינה: על מאמריה של שרה חינסקי בתיאוריה וביקורת

האנטי-דיסציפלינה: על מאמריה של שרה חינסקי בתיאוריה וביקורת

שאול סתר

מאמר זה חוזר לשלושת המאמרים שפרסמה שרה חינסקי בתיאוריה וביקורת בשנים 1993–2002, ובהם הציגה ניתוח מושחז של שיח האמנות הישראלי. מאמרים אלה היו חלק ממהלך שהוביל כתב העת בשנותיו הפורמטיביות, כשערער על ההטיות האידיאולוגיות העומדות בתשתית המחקר במדעי הרוח והחברה בישראל; ואולם בה בעת מאמריה של חינסקי גם חרגו ממהלך זה, בכך שערערו על דפוסיה של העמדה הביקורתית עצמה, כפי שהיא נשמעת מפי אמנים, אוצרים או חוקרים, וראו בה שלב נוסף בתהליך ההתמערבות של הסובייקט הישראלי ובתהליך התִרבות הקולוניאלי של החברה היהודית. מכאן הממד האנטי-דיסציפלינרי בכתיבתה של חינסקי, שהופיע עוד בטרם התקבעות המושגים והמערכים הביקורתיים וכנגדה. אולם מה קורה כאשר הביקורתיות הופכת לדיסציפלינה, נטמעת בעשייה האקדמית השגורה, ומאמריה של חינסקי נלמדים במוסדות שכנגדם יצאה ומצוטטים לעייפה בכתיבה האקדמית בדיסציפלינות שאותן ביקשה לפרוץ? מאמר זה מראה כיצד ההישענות הנרחבת על מאמריה של חינסקי במחקר האקדמי הנוכחי מקעקעת את הממד האנטי-דיסציפלינרי שבהם, ושואל אילו שינויים נדרשים היום במסגרות הניתוח הפוליטי והאמנותי על מנת לשוב ולחבור אליו.

The Anti-Discipline: On Sarah Chinskiʼs Articles in Theory and Criticism

Shaul Setter

This essay goes back to the three articles Sarah Chinski published in Theory and Criticism between 1993 and 2002, in which she offered a sharply critical analysis of the Israeli art discourse. These articles were part of the journal’s general agenda in its formative years: to challenge the ideological biases at the heart of the research in the humanities and social sciences in Israel. But her articles went beyond that, questioning the critical stance itself – that of artists, curators, and academics – as yet another stage in the process of colonial Westernization aspired to by the Israeli subject. The essay thus demonstrates the anti-disciplinarian dimension of Chinski’s writings, which were forged before the fixation of critical concepts and moves. But what happens when criticism itself becomes a discipline and is incorporated into regular academic activity? When Chinski’s articles are taught in the institutions whose logic she questioned and within a disciplinary academic framework which she so vehemently resisted? Showing how the anti-disciplinarian dimension of Chinski’s project has faded away, this essay asks what changes in the political and artistic framework of analysis should be made in order to revive it.

مناهضة التأطير المنهجي للحقل البحثي: حول مقالات ساره حينسكي المنشورة في دورية نظرية ونقد

شاؤول ستر

تعود إلى المقالة الحالية إلى ثلاث مقالات نشرتها ساره حينسكي في دورية نظرية ونقد بين السنتين 1993-2002، عرضت من خلالها تحليلاً لامعًا للخطاب الإسرائيلي في حقل الفنون. شكّلت هذه المقالات جزءًا من عملية قادتها الدورية في سنواتها التأسيسية إلى زعزعة الميول الأيديولوجية التي تقف في صلب البنية التحتية للبحث في العلوم الإنسانية والاجتماعية في إسرائيل؛ إلاّ أن مقالات حينسكي انحرفت عن هذه العملية، وبهذا فقد قوّضت أشكال الموقف النقدي ذاته، كيفما نسمعه من أفواه الفنانين وأمناء المعارض والباحثين، بل نظروا إلى هذا الموقف بوصفه مرحلة إضافية في سيرورة تغريب الذات الإسرائيلية، ومرحلة في سيرورة غرس الثقافة الكولونيالية في المجتمع اليهودي في إسرائيل. ومن هنا ينبع البعد المناهض للتأطير المنهجي في كتابة حينسكي، وهو البعد الذي ظهر قبل تثبيت المفاهيم والمنظومات النقدية ومهاجمتها. ولكن، ماذا يحصل حين يتحوّل النقد إلى إطار منهجي، حين ينخرط النقد في العمل الأكاديمي الاعتيادي، ويتم تدريس مقالات حينسكي في نفس المؤسّسات التي تخرج عليها حينسكي، ويتم اقتباسها بصورة متكرّرة في الكتابة الأكاديمية في حقول معرفية وبحثية سعت حينسكي نفسها إلى اختراقها؟ توضح هذه المقالة كيف أن الاعتماد الواسع على مقالات حينسكي في البحث الأكاديمي الحالي يقوّض البعد المناهض للتأطير المنهجي القائم فيها، ويتساءل حول التحوّلات الضرورية حاليًا ضمن أطر التحليل السياسي والفني بغية العودة للتواصل مع ذلك البعد.