לכודים ברשת: שיח הטכנולוגיה הרשתית והקפיטליזם החדש

לכודים ברשת: שיח הטכנולוגיה הרשתית והקפיטליזם החדש / ערן פישר

במרכזו של שיח הטכנולוגיה בן זמננו, או השיח הדיגיטלי, ניצבת הטענה כי טכנולוגיית הרשת מבשרת את פתיחתו של עידן חדש בקפיטליזם — עידן מנוכר פחות, מבוסס על שיתוף פעולה, דמוקרטי יותר והומני יותר. בניגוד לגישה הרווחת בספרות, אשר רואה בשיח זה תיאור פשוט של המציאות הטכנולוגית של הקפיטליזם הנוכחי, ואשר על כן מעריכה את טיעוניו של שיח זה כאמתיות (כפי שגורסת הדעה הרווחת) או כוזבת (כפי שגורסים קולות ביקורתיים אחדים), מאמר זה מציע מסגרת תיאורטית חדשה הרואה בשיח הטכנולוגיה שיח לגיטימציה אידיאולוגי הראוי לניתוח בפני עצמו. על פי גישה זו, השיח הדיגיטלי מבטא שינוי היסטורי באופי הלגיטימציה הטכנולוגית של הקפיטליזם, המתרחש במקביל לצמיחה של השלב הפוסט-פורדיסטי של הקפיטליזם. שיח הטכנולוגיה נתן לגיטימציה לשלב הפורדיסטי של הקפיטליזם על ידי הדגשת היכולת של הטכנולוגיה התעשייתית למתן את האופי הנצלני של הקפיטליזם. אשר על כן, הוא העניק לגיטימציה למדינת הרווחה המעורבת בשוק, לתכנון המרכזי של הכלכלה הלאומית ושל עסקים פרטיים, לניהול ההיררכי ולקביעות בעבודה. בניגוד לכך, שיח הטכנולוגיה הנוכחי מעניק לגיטימציה לשלב הפוסט-פורדיסטי בקפיטליזם על ידי כך שהוא מדגיש את יכולתה של הטכנולוגיה הרשתית למתן את האופי המנכר של הקפיטליזם. אי לכך שיח זה מעניק לגיטימציה לנסיגה של המדינה מניהול הכלכלה, לשבירה של ההיררכיה והביזור של עסקים, ולהגמשתם של הייצור ותהליך העבודה.

Trapped in the Net: Network Technology Discourse and the New Capitalism / Eran Fisher

At the center of contemporary discourse on technology — or the digital discourse — is the assertion that network technology ushers in a new phase of capitalism, which is more democratic, participatory and de-alienating for individuals. Rather than viewing this discourse as a transparent description of the new realities of techno-capitalism and judging its claims as true (as the hegemonic view sees it) or false (a view expressed by a few critical voices), this paper offers a new framework which sees the digital discourse as signaling a historical shift in the technological legitimation of capitalism, concurrent with the emergence of the post-Fordist phase of capitalism. Technology discourse legitimated the Fordist phase of capitalism by stressing the capacity of technology and technique to mitigate exploitation. It hence legitimated the interventionist welfare state, the central planning in businesses and the economy, the hierarchized corporation and the tenured worker. In contrast, contemporary technology discourse legitimates the post-Fordist phase of capitalism by stressing the capacity of technology to mitigate alienation. It hence legitimates the withdrawal of the state from markets, the dehierarchization and decentralization of businesses, and the flexibilization of production and the labor process.

واقع في شرك الشبكة: خطاب الشبكة التكنولوجية والرأسمالية الجديدة /
عران فيشر

يقوم في صميم الخطاب التكنولوجي المعاصر – أو الخطاب الرقمي – التأآيد على أنَّ الشبكة التكنولوجية هي مدخلاً لعصر جديد من الرأسمالية، وهو عصر يتسم بكونه أآثر ديمقراطية ومشارآة ومزيلاً للغربة بين الأفراد . وبدلاً من النظر إلى هذا الخطاب بوصفه وصفًا شفافًا للوقائع الجديدة للرأسمالية التكنولوجية والحكم على ادعاءاته آونها صحيحة (آما يرى الرأي السائد) أو خاطئة (آما يرى بعض النقّاد )، يعرض هذا المقال إطارًا جديدًا يرى بالخطاب الرقمي مؤشّرًا إلى منعطف تاريخي لشرعنة التكنولوجيا الرأسمالية يتزامن مع ظهور الحقبة ما بعد الفوردية للرأسمالية . يضفي الخطاب التكنولوجي الشرعية على الشكل الجديد للرأسمالية الفوردية عبر تأآيده على قدرة التكنولوجيا والتقنية على تخفيف مظاهر الاستغلال . لذا فهو يشرعن دولة الرفاه التي تتدخّل باقتصاد السوق، أي التخطيط المرآزي للتجارة والاقتصاد، وهرمية الشرآات الاتحادية، وتأبيد العمال في أعمالهم . وبعكس ذلك، يضفي الخطاب التكنولوجي المعاصر الشرعية على الحقبة الجديدة للرأسمالية الفوردية عبر تأآيده على قدرة التكنولوجيا تخفيف وطأة الاغتراب. ولذا، فهو يشرعن انسحاب الدولة من الأسواق وفضّ الهرمية والمرآزية المفرو ضة على قطاع الأعمال والتجارة، إضافة إلى فرضه مرونة على عمليات الإنتاج وأسواق العمل.