מהאחר אל הכפיל: הפילוסופיה הקונטיננטלית בין מטפיזיקת-חסר למטפיזיקת-יתר

מהאחר אל הכפיל: הפילוסופיה הקונטיננטלית בין מטפיזיקת–חסר למטפיזיקת–יתר

עירן דורפמן ואביתר קופנהגן

הפילוסופיה הקונטיננטלית במאה העשרים ובתחילת המאה העשרים ואחת, כך מציע המאמר, נעה בין שני קטבים מנוגדים: מטפיזיקת-יתר ומטפיזיקת-חסר. מטפיזיקת-יתר מחפשת אידיאל של אין-סוף ומלאות, אך מתנתקת מהכאן והעכשיו לטובת אחר רדיקלי כלשהו; ואילו מטפיזיקת-חסר מכחישה את הצורך באחר הרדיקלי כאידיאל חיפוש ותשוקה, ורואה את הכאן והעכשיו האימננטי בתור האופק היחיד של המחשבה. המחברים טוענים כי שני קטבים אלה ניזונים מפער ומשארית בין התפיסה האנושית לבין העולם, שארית שהפילוסופיה נוטה לייחס לגורם טרנסצנדנטי (מטפיזיקת-יתר) או אימננטי (מטפיזיקת-חסר), בלי להביא בחשבון את היחס החיוני בין שני הקצוות. לשם כך המאמר מציע בסופו להעמיד במרכז הפילוסופיה דמות ספרותית וקיומית המגלמת את המתח בין חוץ ופנים, הלוא היא הכפיל: יצור שהוא אני ולא אני, אני ואחר. הכפיל שומר על השארית מעצם הגדרתו, שכן הוא אינו ניתן להטמעה בתוך האני, אך גם מונע חמיקה לעבר חוץ מוחלט. העמידה אל מול הכפיל עשויה אפוא למלא מחדש את מצבריה המדולדלים של הפילוסופיה הקונטיננטלית ולאפשר לה לחזור לשאלות הוותיקות בדבר זהות ואחרות מתוך כוחות מחודשים.

From the Other to the Double: Continental Philosophy between Over-Metaphysics and Under-Metaphysics

Eran Dorfman and Eviatar Kopenhagen

In this article we propose viewing continental philosophy in the twentieth century and the beginning of the twenty-first as moving between two opposing poles which we will call over-metaphysics and under-metaphysics. Over-metaphysics seeks an ideal of infinity and fullness, but distances itself from the here and now in favor of any kind of radical otherness. Under-metaphysics, on the other hand, denies the need for the radical Other as the sought-after and desired ideal and sees the immanent here and now as the sole horizon of thought. We argue that both of these poles derive from the gap between human perception and the world, a gap that philosophy tends to ascribe to a transcendent factor (over-metaphysics) or an immanent one (under-metaphysics), without taking into account the necessary relationship between the two poles. To that end we propose at the end of the article to place in the center of philosophy a literary and existential figure that embodies the tension between the external and the internal, that is, the double: a creature who is me and not me, me and the other. The double by definition preserves the gap, for it cannot be assimilated in the me, but it also prevents escape to an absolute exterior. Confronting the double may therefore refill the depleted batteries of continental philosophy and enable it to return with renewed vigor to the old questions of identity and otherness.

من الآخر إلى الشبيه: الفلسفة الأوروبية بين الميتافيزيقا الهزيلة والميتافيزيقا المتضخّمة

عيران دورفمان وأبيتار كوفنهاغن

تقترح المقالة أن الفلسفة الأوروبية في القرن العشرين ومطلع القرن الحادي والعشرين تتأرجح بين الميتافيزيقا المتضخّمة والميتافيزيقا الهزيلة. تبحث الميتافيزيقا المتضخّمة عن مثال للا-نهائية والملء، ولكنها تنفصل عن الحاضر هنا والمعاصر لصالح آخر راديكالي معين؛ بينما تتنكّر الميتافيزيقا الهزيلة للحاجة للآخر بوصفه مثالاً للبحث والشغف، وتعتبر الحاضر هنا والمعاصر الملازم الجوهري بوصفهما الأفق الوحيد للفكر. يجادل الكاتبان أن هذين القطبين يتغذيان من الفجوة والفاصل القائمان بين المنظور البشري وبين العالم، ذلك الفاصل الذي تميل الفلسفة إلى عزوه لعامل متعال (ميتافيزيقا متضخّمة) أو الملازم الجوهري (ميتافيزيقا هزيلة)، من دون الحاجة للأخذ بالحسبان النسبة الحيوية بين الطرفين. لذلك، تقترح المقالة في نهايتها موضعة شخصية أدبية ووجودية تجسّد التوتّر القائم بين الخارج والداخل، ألا وهو الشبيه، في صلب الفلسفة. ذلك الشبيه هو الأنا وغير الأنا، أنا والآخر سوية. يحافظ الشبيه على الفاصل لمجرد تعريفه، إذ لا يمكن غرسه في الأنا، ولكنه يحجب كذلك إمكانية التسرّب إلى الخارج المطلق. وعليه، فمن شأن المثول أمام الشبيه ملء المولّدات الضحلة للفلسفة الأوروبية من جديد ومنحها فرصة العودة إلى الأسئلة التقليدية بشأن الهوية الذاتية والآخر انطلاقًا من قوى متجدّدة.